Z uwagi na wysoką skuteczność działania, obecnie w przypadku większości schorzeń stosuje się farmakoterapię. Stały rozwój medycyny sprawia, że leki oraz wyroby medyczne są coraz bardziej bezpieczne dla organizmu człowieka. Jednak w dalszym ciągu część środków farmakologicznych powszechnie wykorzystywanych w leczeniu ma pewne skutki uboczne. Jednym z działań niepożądanych, wykazywanych przez niektóre leki, jest wpływ na układ słuchowy. Które leki wykazują działanie ototoksyczne?

Co to jest ototoksyczność?

Ototoksyczność to niepożądane działanie niektórych leków i wyrobów medycznych, które może prowadzić do częściowego, przejściowego lub trwałego uszkodzenia słuchu. Zazwyczaj występuje niedosłuch odbiorczy wysokoczęstotliwościowy. Jego wystąpienie wiąże się z bezpośrednią ekspozycją na niektóre grupy leków, zarówno w trakcie kuracji ogólnoustrojowych, jak i miejscowych. Ze szczególnym ryzykiem na wystąpienie działania niepożądanego wiąże się kuracja przy perforacji błony bębenkowej lub podczas stosowania drożnego drenażu wentylacyjnego.

Leki o działaniu ototoksycznym

Aby zredukować ryzyko wystąpienia schorzeń układu słuchowego, należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania środków farmakologicznych, wykazujących działanie ototoksyczne. Do tej kategorii zaliczyć należy przede wszystkim leki o działaniu ogólnoustrojowym, m.in.:

  • aminoglikozydy – w tym: tobramycyna, gentamycyna, netylmycyna, amikacyna, neomycyna, streptomycyna;
  • antybiotyki makrolidowe – w tym: laktobionian erytromycyny;
  • diuretyki pętlowe – wtym: kwas etakrynowy, furosemid, bumetanid;
  • leki cytostatyczne – w tym: oksaliplatyna, cisplatyna;
  • niesteroidowe leki przeciwzapalne i salicylany – w tym: ibuprofen, indometacyna, naproksen;
  • leki przeciwmalaryczne – w tym: chinina, chlorochinina.

Leki do stosowania miejscowego:

  • leki antybakteryjne oraz ich nośniki – w tym: chloramfenikol, chlorheksydyna, polimiksyna B i E, gentamycyna, neomycyna alkohol etylowy (>10%), glikol propylenowy.

Grupa ryzyka

Warto zaznaczyć, iż nie u każdej osoby stosującej leki należące do grupy wykazujących działanie ototoksyczne wystąpią trudności ze słyszeniem. Jednak niektóre osoby są szczególnie narażone na wystąpienie działań niepożądanych. Wśród osób znajdujących się w grupie ryzyka należy wskazać przede wszystkim dzieci oraz osoby starsze.

Szczególną ostrożność należy zachować podczas stosowania leków o działaniu ototoksycznym u noworodków i niemowlaków, których układ słuchowy w dalszym ciągu się rozwija, przez co jest szczególnie wrażliwy. Niewłaściwe stosowanie środków farmakologicznych w takich przypadkach mogłoby sprawić, że dziecko musiałoby stosować w późniejszym okresie aparat słuchowy.

Z uwagi na przenikanie środków farmakologicznych do płodu, w grupie ryzyka znajdują się również kobiety ciężarne. W zależności od stosowanego preparatu, substancje czynne środków farmakologicznych przenikają przez łożysko lub błony płodowe. To zaś może doprowadzić do zaburzenia rozwoju układu słuchowego noworodka, prowadząc do licznych schorzeń, w tym niedosłuchu.

Narządy szczególnie narażone na ototoksyczne działanie leków

Podczas kuracji preparatami wykazującymi działanie ototoksyczne może dojść do uszkodzenia narządu słuchu. Szczególnie wrażliwe na toksyczne działanie leków są przedsionek, prążek naczyniowy oraz ślimak. Wszystkie ww. leki oddziałują silnie na te części układu słuchowego.

Uszkodzenia w obrębie ślimaka mogą prowadzić do zaburzeń słyszenia. Jeśli do uszkodzenia dojdzie w obrębie przedsionka, wówczas pojawić się mogą zaburzenia równowagi. Z kolei w przypadku uszkodzenia prążka naczyniowego może dojść do zaburzeń równowagi oraz zawrotów głowy.

Należy przy tym mieć na uwadze, iż łączenie kilku leków o działaniu ototoksycznym prowadzić będzie do wzmocnienia efektu toksycznego, niezależnie od tego, które z ww. preparatów zostaną ze sobą połączone.

Jak zminimalizować ryzyko wystąpienia działań niepożądanych?

W niektórych sytuacjach stosowanie środków farmakologicznych wykazujących działanie ototoksyczne jest konieczne. Dla zminimalizowania ryzyka wystąpienia działań niepożądanych podczas ich stosowania, należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza. Każdorazowe odchylenia od normy, jak m.in. czasowy niedosłuch należy od razu zgłosić lekarzowi, który następnie wdroży odpowiednią kurację. Warto pamiętać, że szybka reakcja jest kluczem do właściwego leczenia, z kolei zwlekanie z konsultacją, może w przyszłości skutkować trwałym niedosłuchem i koniecznością stosowania aparatów słuchowych.

Medycyna stale się rozwija. To sprawia, że coraz mniej leków wykazuje niekorzystne działania niepożądane. Jednakże w dalszym ciągu istnieją grupy leków, które stosowane w niewłaściwy sposób, w zbyt wysokich dawkach, za dużej częstotliwości lub u osób, należących do grupy podwyższonego ryzyka mogą wywoływać negatywne skutki zdrowotne. Wiedząc, czym jest ototoksyczność leków oraz w jaki sposób jej zapobiegać, z pewnością będziesz w stanie podejmować bardziej racjonalne decyzje dotyczące leczenia, w szczególności preparatami dostępnymi be